Przedmowa do wydania drugiego zmienionego i rozszerzonego
Po ukazaniu się pierwszego wydania VDA 19 w styczniu 2004 r. tematyka czystości technicznej bardzo zyskała na znaczeniu i obecnie stanowi integralną część jakości w przemyśle samochodowym. W związku z tym powstało wiele laboratoriów czystości przy zakładach samochodowych i przy zakładach ich dostawców, a także założono liczne laboratoria usługowe. Powstał profil zawodowy „kontrolera czystości technicznej”, jak również wiele stanowisk w przedsiębiorstwach (często działów), które zajmują się i koordynują czystość techniczną we wszystkich jej aspektach (patrz także VDA 19, część 2 „Czystość techniczna w montażu”).
Dzięki szerokiemu zastosowaniu i wielu doświadczeniom użytkowników wytycznych zawartych w VDA 19 po latach od ukazania się pierwszego wydania wyniknęła konieczność rozszerzenia go i wprowadzenia zmian.
Równocześnie dostosowano numerację: obecnie podręcznik „Kontrola czystości technicznej” posiada numer VDA 19.1, względnie VDA 19, część 1. W związku z tym tytuł jest teraz spójny z tytułem tomu drugiego, „Czystość techniczna w montażu”, który posiada numer VDA 19.2, względnie VDA 19, część 2.
Głównymi celami wprowadzenia obszernych zmian (od grudnia 2012 r. do czerwca 2014 r.) były:
- poprawa porównywalności wyników analiz czystości
- wdrożenie nowych technik (ekstrakcji i analizy)
- obserwacja bezpieczeństwa pracy zgodnie z wytycznymi
- przygotowanie informacji do opracowania specyfikacji czystości, jak również do reakcji na przekroczenie wartości granicznych czystości.
Podstawowe metody i procedury analizy czystości części, które zawarto już w pierwszym wydaniu, sprawdziły się bardzo dobrze i zostały zachowane w całości w szerszej i bardziej precyzyjnej formie w niniejszym zmienionym wydaniu.
W wydaniu drugim zmienionym i rozszerzonym uwzględniono następujące tematy i treści:
- Nowy informacyjny rozdział 2. Specyfikacja czystości, w którym opisano sposób postępowania podczas opracowywania specyfikacji czystości, z uwzględnieniem potrzeb technicznych oraz wykonalności technicznej i ekonomicznej.
- Rozszerzony informacyjny rozdział 3. Wybór metody kontroli na temat wyboru procedury ekstrakcji, analizy filtracji oraz właściwej metody analitycznej. Dobór procedur ekstrakcji dla części, jak również przydatność poszczególnych metod analitycznych do kontroli różnych charakterystyk zanieczyszczeń i specyfikacji czystości przedstawiono w tabelach i grafikach.
- Skrócony rozdział 4. Czysta obsługa komponentów. Dotychczas umieszczoną tutaj część „Przygotowanie części do kontroli i postępowanie pokontrolne” przeniesiono na właściwsze miejsce do rozdziału dotyczącego ekstrakcji. Ponadto w rozdziale 4 znajduje się odesłanie do tomu VDA 19.2, w którym zostały szczegółowo przedstawione liczne aspekty tej tematyki. Nowością w tym rozdziale jest natomiast fragment regulujący kryteria, na których podstawie należy wykluczyć części z kontroli czystości.
- Rozszerzony i doprecyzowany rozdział 5. Badania kwalifikacyjne i wartość ślepej próby, który w szczególności w sposób bardziej przejrzysty i wiążący opisuje przeprowadzenie i interpretację pomiaru rozkładu, np. poprzez wiążącą wytyczną dotyczącą sześciu etapów rozkładu.
- W rozdziale 6. Procedury ekstrakcji sprawdzone metody pobierania próbek za pomocą cieczy (natryskiwanie, ultradźwięki, płukanie i wytrząsanie) zostały uzupełnione, na ile jest to możliwe, o tzw. parametry startowe, które w sensowny sposób powinny przyczynić się do ograniczenia różnorodności parametrów i przez to do większej porównywalności procedur ekstrakcji. Ponadto opisano tu wstępną procedurę rozpuszczania, mogącą znaleźć zastosowanie np. w przypadku części, które wskutek konserwacji charakteryzują się opóźnionym rozkładem. W tym rozdziale zamieszczono również dwie nowe procedury ekstrakcji, w których jako medium ekstrakcyjnego używa się powietrza – to metoda przepływowa i odmuchiwanie, nadające się np. do części, które podczas produkcji lub w zakładzie nie wchodzą w kontakt z cieczą.
- Filtracja została omówiona w osobnym i nowym rozdziale 7. Prawidłowo wybrane i przygotowane filtry analityczne są warunkiem wstępnym dla zastosowania wolnych od błędów optycznych procedur analitycznych. W rozdziale tym znajdują się obecnie obszerne informacje na temat wyboru i przydatności filtrów analitycznych.
- Rozdział 8. Procedury analizy dzieli się obecnie na trzy części: pierwsza dotyczy tzw. analizy standardowej z grawimetrią i/lub analizą fotooptyczną (mikroskop i nowy skaner płaski), która poprzez ustalenie konwencji systemu i regulacji została zmodyfikowana w celu osiągnięcia wyższej porównywalności wyników analiz. Dodano szerokość jako nową charakterystykę określającą cząsteczki oraz zawarto spójne kryterium do definiowania włókien.
Druga część dotyczy rozszerzonych procedur analitycznych (optymalizacja procesu, badanie przyczyn źródłowych), które można zastosować do analizy materiałowej lub pomiaru wielkości geometrycznych 3D (do kontroli specyfikacji czystości tylko po specjalnym uzgodnieniu, ponieważ nakłady i koszty znacznie przewyższają standardową analizę). Oprócz analiz SEM/EDX zawartych już w pierwszym wydaniu, znajdują się tu obecnie również metody takie jak: LIBS, spektroskopia Ramana lub spektroskopia IR, fotooptyczne określanie wysokości cząsteczek i mikrotomografia komputerowa.
Trzecia część dotyczy analizy skróconej, podczas której można zrezygnować z etapu filtracji i przez to bardzo szybko uzyskać wyniki analizy, co może być interesujące z punktu widzenia intensywnego monitorowania danych. Znajdują się tu również, uwzględnione już wcześniej, liczniki cząsteczek w cieczy oraz nowy system na bazie optycznego rozpoznawania i pomiaru cząsteczek, które osadzają się na sicie analitycznym w strumieniu mediów. Ze względu na różne zasady detekcji, wyniki skróconej analizy nie są bezpośrednio porównywalne z wynikami fotooptycznej analizy standardowej i powinny być stosowane tylko do kontroli specyfikacji czystości, jeżeli zostało to wyraźnie ustalone w relacji klient–dostawca.
- Wszystkie informacje i tabele dotyczące dokumentowania specyfikacji czystości, specyfikacji kontroli i protokołów z kontroli, które zostały wymienione w pierwszym wydaniu VDA 19 w różnych rozdziałach, znajdują się obecnie w rozdziale 9. Dokumentacja. Powinno się to przyczynić do większej przejrzystości i czytelności nowego wydania.
- Klasy wielkości cząsteczek służące do dokumentacji specyfikacji lub wyników kontroli zostały rozszerzone trzykrotnie, z dotychczasowych 1000 μm do 3000 μm.
- Nowy rozdział 10. Interpretacja i reakcja opisuje sposób postępowania w przypadku, gdy wynik analizy czystości przekracza dopuszczalną wartość określoną w specyfikacji czystości.
- Temat Bezpieczeństwo pracy i środowisko został specjalnie naświetlony w nowym rozdziale 11. z punktu widzenia najczęściej stosowanego podczas ekstrakcji środka czyszczącego na zimno i powinien ułatwić osobie zarządzającej laboratorium czystości ustrukturyzowaną ocenę zagrożeń dla przeprowadzanych tam czynności.
- Rozdział 12. Studium przypadku został opracowany w całkowicie nowy sposób i pokazuje na podstawie różnych przykładów, jak należy kwalifikować, przeprowadzać i dokumentować kontrole czystości. Powinno to przybliżyć – w szczególności osobom początkującym w obszarze kontroli czystości technicznej – liczne tematy omówione w niniejszym podręczniku, na podstawie praktycznych przykładów.
- Rozdziały 13. Definicje, skróty i symbole oraz 14. Stowarzyszenie Przemysłowe TecSA dostosowano do aktualnego stanu. Rozdział Bibliografia nie został zawarty.
Dzięki nowej strukturze i rozszerzeniu wydania drugiego zmienionego VDA 19 niniejszy podręcznik może być stosowany nie tylko do interpretacji, przeprowadzania i dokumentowania kontroli czystości w laboratorium, lecz nadaje się również do zastosowania w innych obszarach, takich jak zapewnienie jakości, projektowanie i rozwój lub zarządzanie dostawcami, jako szybkie wprowadzenie w temat. Dla uzyskania ogólnego wglądu w tematykę czystości technicznej i jej kontroli poleca się rozdziały 2 i 3..